Tradycja budowania szopek bożonarodzeniowych

Zwyczaj budowania i wystawiania szopek jest niezwykle mocno zakorzeniony w tradycji obchodów Świąt Bożego Narodzenia, która sięga IV w. Wtedy to dzięki edyktowi mediolańskiemu chrześcijaństwo przestało być religią prześladowaną, a dzień 25 grudnia – czas przesilenia zimowego (swoiste zwycięstwo światła nad ciemnością, odpowiednik rzymskiego Święta Niepokonanego Słońca) – został uznany za święto kościelne. 

Początek tworzenia szopek bożonarodzeniowych datuje się na lata 30. IV w., kiedy cesarzowa Helena, której przypisuje się m.in. ufundowanie Bazyliki Narodzenia Pańskiego w Betlejem, nakazała w betlejemskiej grocie zbudowanie marmurowego żłóbka – symbolu upamiętniającego narodziny Dzieciątka.
Kilkadziesiąt lat później z inicjatywy św. Hieronima, który ok. 386 r. osiadł w Betlejem, dodano figury św. Rodziny i pasterzy. Pomysł ten bardzo szybko dotarł do Rzymu.
Powszechnie uważa się, że jako pierwszy w historii żywą szopkę bożonarodzeniową wystawił w wigilię 1223 r. św. Franciszek z Asyżu. Działo się to w miasteczku Greccio, gdzie mieścił się zakon franciszkanów, a Franciszek, chcąc przybliżyć prostemu ludowi tajemnicę narodzin Chrystusa, zaangażował do jej budowy okolicznych mieszkańców, którzy wcielili się w postacie św. Rodziny, pasterzy oraz Trzech Króli. Do wypełnionej sianem stajni, czy też groty, wprowadzono również żywe zwierzęta – woła i osła.
Po śmierci św. Franciszka w 1225 r. tradycja budowania szopek była kontynuowana i trafiając na podatny grunt, rozpowszechniła się wkrótce na całą Europę, a potem resztę świata.
Polskie szopki także są pochodzenia włoskiego. Pod koniec XIII w. pojawiły się w naszym kraju misteria bożonarodzeniowe, które otrzymały nazwę jasełek, widowisk bożonarodzeniowych (co w staropolszczyźnie oznaczało żłóbek). Przedstawienia szopkowe, urządzane początkowo przez zakonników, ściągały do kościołów tłumy widzów. Rozrastające się systematycznie sceny świeckie budziły zbyt głośno manifestowaną wesołość, co zdaniem władz uwłaczało powadze miejsca. Dlatego też, w połowie XVIII w. zabroniono wystawiania widowisk w kościołach.
Najstarsza zachowana szopka z figurami w Polsce – jedna z najdawniejszych istniejących w Europie – przechowywana jest w Krakowie u sióstr Klarysek, w kościele św. Andrzeja. Dwie najstarsze postacie: matki Boskiej i św. Józefa, są datowane na II poł. XIV w.
Szopka bożonarodzeniowa prezentowana w naszej bibliotece została wykonana przez naszego małego Czytelnika.