W tym roku lekturą Narodowego Czytania były Nowele polskie. Płotowska Biblioteka aktywnie uczestniczyła w akcji i zaprosiła do czytania nauczycieli,młodzież oraz członków Dyskusyjnego Klubu Książki.
Ważnym punktem spotkania była prezentacja etiudy dramatycznej wg Dobrej pani Elizy Orzeszkowej w wykonaniu członkiń Dyskusyjnego Klubu Książki oraz zaprzyjaźnionych dzieci.
Całość została zwieńczona prelekcją p. Marii Korczyńskiej o „ Uwarunkowaniach rozwojowych noweli polskiej”.
Podobnie ,jak w latach ubiegłych, można było podstemplować swoje egzemplarze nowel okolicznościową pieczęcią przygotowaną przez Kancelarię Prezydenta.
UWARUNKOWANIA ROZWOJOWE NOWELI POLSKIEJ
Literatura polska rzadko miała luksus swobody tematycznej, z powodu burzliwej historii pełniła rolę służebną wobec narodu, ojczyzny. W szczególnie trudnej sytuacji znaleźliśmy się po klęsce powstania styczniowego, za którego wzniecenie mieliśmy zapłacić całkowitym unicestwieniem. W ramach represji jako język urzędowy wprowadzono język rosyjski a nazwę Królestwo Polskie zastąpiło określenie Priwislanskij kraj. Stan wojenny, jaki wówczas wprowadzono, trwał do wybuchu I wojny światowej, czyli 1914r. Wytyczne generała gubernatora Murawiewa odnośnie powstańców były następujace: Każdy jest podejrzany i powinien siedzieć w więzieniu, dlatego kraj cały prawodawczo zamienia się w więzienie, w którym nikomu z miejsca ruszyć się nie wolno. Wszyscy odpowiadaja za jednego, a jeden za wszystkich.Wszyscy powinni być ukarani, kogo kara sądowa nie dosięgnie, tego trzeba usunąć na drodze administracyjnej. Wszystkich winnych i niewinnych trzeba ubożyć i ubożyć bez końca.
Wytępienie polskości przybrało niewyobrażalne rozmiary. Rusyfikacja, prześladowania, wywózki na Sybir, ucisk ekonomiczny, wszystko to miało upokorzyć a w konsekwencji doprowadzić do wynarodowienia Polaków. Szczególnie sumiennie przestrzegano zakazu mówienia po polsku, nakładano bardzo wysokie kary nawet na osoby witające się słowami jak się masz.
W sytuacji srożącego się terroru, permanentnego strachu, w obawie że stracimy poczucie odrębności narodowej, walkę o ocalenie narodu bez państwa, o zachowanie tożsamości narodowej, o wierność ziemi ojczystej , o jej integralność podjęła literatura, będąca trybuną polityczną i społeczną, organizatorem życia kulturalnego i społecznego. Nie było to łatwe zadanie, władze carskie w każdym słowie drukowanym węszyły podstęp, ukrytą myśl. Twórcy musieli posługiwać się językiem ezopowym, aby przemycić tym sposobem treści ważne dla swego narodu, a przez cenzorów uznawane za szkodliwe. Były więc ogromne dysproporcje miedzy tym, co pisarz miał do powiedzenia, a tym , co mógł powiedzieć.
Pisarze podporządkowali swój talent, zdolności budowaniu ratunkowego mostu, po którym naród miał przejść nad szeroko otwartą pod nim otchłanią. O dramacie twórców pisała Eliza Orzeszkowa Nikt z naszego pokolenia właściwej i możliwej sobie miary nie dorósł; nikt (...) nie żyje tak , jakby mógł, ale tak, jak musi. I Ci tylko, którzy znają mękę wepchniętych wewnątrz zdolności powściągniętych i z czasem zamierających porywów niedopełnionych, najdroższych zamiarów, mękę tę pojąć mogą.
Do realizacji fundamentów tego mostu w literaturze świetnie nadawała się nowelistyka, występująca w całym bogactwie gatunków takich jak: obrazek, szkic, opowiadanie. Krótka forma prozatorska mogąca błyskawicznie podejmować aktualną problematykę społeczną. Dzięki nieskomplikowanej kompozycji, prostej, zrozumiałej fabule budziła w czytelnikach pożądane refleksje na temat palących zjawisk społecznych. Nie do przecenienia jest też rola noweli w kształtowaniu, wychowywaniu nowego typu społeczeństwa polskiego i regeneracji sił narodowych.
Za tę odpowiedzialną pracę, za rezygnację z własnych ambicji na rzecz dobra wspólnego autorzy utworów, które dzisiaj będziemy czytać, zasługują na wdzięczną obecność w naszej pamięci. Myślę, że ta myśl przyświecała Parze Prezydenckiej, kiedy stanęła przed wyborem z gąszczu utworów ośmiu tekstów do narodowego czytania.
Dzisiaj, kiedy zachłystujemy się wolnością, nie możemy zapominać, że wolność nierozerwalnie wiąże się z odpowiedzialnością za podejmowane działania i sposób zachowania. Bezrozumne i beztroskie poczynanie sobie z tą najważniejszą z wartości może prowadzic do jej utraty.
Dzisiaj też ( jak pozytywiści chociaż w komfortowych warunkach) stajemy przed koniecznością tworzenia społeczeństwa rozumnego, świadomego konsekwencji własnych wyborów, demokratycznego, nowoczesnego, tolerancyjnego dla odmienności i ułomności, bo tylko taki naród nie zamieni wolności w anarchię.
Dlatego warto przypomnieć sobie teksty, odwołujące się do wartości, którym byli wierni nasi przodkowie, na których się wychowaliśmy, które stanowią o naszej wspólnocie kulturowej, którym w dużej mierze zawdzięczamy, przetrwanie tego, co zwie się polskością.
Zaproponowane nowele zawierają w sobie treści uniwersalne. Dobra Pani uzmysłowi zło fałszywej filantropii, obecnej w nasze rzeczywistości w licznych pseudofundacjach, Katarynka konieczność rezygnacji z własnej wygodnej, egoistycznej skorupy, widocznej w zachowaniach licznych nowobogackich, Dym ożywi wrażliwość na nieszczęscie i cierpienie innych, kruchość życia, Sahem skieruje naszą uwagę na konieczność pielęgnowania własnych tradycji, obudzi czujność przed nieroztropnym apoteozowaniem wszystkiego co obce, a w konsekwencji zagrażające poczuciu własnej tożsamości. Rozdziobią nas kruki, wrony wywoła refleksję nad patriotyzmem. Uświadomi, że Ojczyzna, może wymagać bezprzykładnego oddania obywateli, kiedy sama troszczy się o nich wszystkich, w przeciwnym razie, kiedy znajdzie się w opałach, nie powinna liczyć na tych, o których zapomniała bądź których świadomie krzywdziła. Miłość do ojczyzny domaga się wzajemności. Wszystko to jakże aktualne i odwołujące się do indywidualnych doświadczeń każdego z nas.
